دگرگون‌پذیریِ گاه‌شمارة دست‌نبشته‌ها

هدف: در انجامة هر دست‌نبشته، گاه‌شماره‌ای وجود دارد که گویای زمان نگارش آن دست‌نبشته است. برخی از این گاه‌شماره‌ها بنا به دلایلی به گاه‌شمارة دیگر دگرگون می‌شوند، هدف از این مقاله شناساندن این ویژگی‌ دگرگون‌پذیری در گاه‌شمارة دست‌نبشته‌هاست. روش: پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است که به بررسی موردی و توصیف زوایای گوناگون دگرگون‌پذیری در یک گاه‌شماره پرداخته می‌شود و در برخی موارد نیز استناد به نمونه‌های شناخته شده، می‌شود. یافته‌ها: برخی از گاه‌شماره‌ها این ویژگی را دارند که یا با اندک دستبردی؛ یا بر اثر گذر زمان و پریشانی دست‌نبشته؛ و یا شیوة نگارشِ کاتب، به گاه‌شمارة دیگر دگرگون می‌شوند و این مسأله کارِ فهرست‌نگاران، کتابداران و مصححین را مشکل می‌کند و خواندن آنان به برداشتی نادرست از گاه‌شماره می‌انجامد. دگرگون‌پذیری یک گاه‌شماره در سه دورة زمانی پیش‌ می‌آید: 1. هنگام نگارش از سوی کاتب؛ 2. پس از کاتب؛ 3. در هنگام فهرست‌نگاری و یا تصحیح دست‌نبشته. دگرگون‌پذیری هم در گاه‌شماره‌های عددی و هم حروفی دیده می‌شود. برخی از گاه‌شماره‌های دگرگون‌پذیر از این قراراند: سته، سبعه، تسعه، و نیز نشانة جمع «یْنْ» عربی، سیئم(=30) و سیم (=3) و گاه‌شماره‌های کوتاه نویسی شده بعد از سال هزار هجری و یا حذف برخی نقطه‌ها همانند دگرگونی ششصد به سیصد.